Доналд Трамп изјави дека „не се шегува“ кога вели дека сака да служи трет мандат како претседател на САД.
Уставот на САД вели дека „никој… не смее да биде избран повеќе од два пати“, но некои поддржувачи на Трамп сугерираат дека постојат начини за тоа да се заобиколи, пишува Би-Би-Си.
Запрашан во интервју за Ен-Би-Си за можноста да се кандидира за трет мандат, Трамп изјави: „Постојат методи со кои би можело да се направи тоа.“
„Не се шегувам… многу луѓе сакаат да го направам тоа. Но, јас им велам дека има уште многу време, знаете, сè уште е многу рано“, додаде тој.
Трамп, кој на крајот од својот втор мандат би имал 82 години, беше прашан дали би сакал да продолжи да ја извршува „најтешката работа во земјата“.
„Па, јас сакам да работам,“ одговори тој.
Што вели Уставот на САД?
На прв поглед, Уставот на САД јасно забранува трет мандат.
Дваесет и вториот амандман гласи:
„Никој не смее да биде избран за претседател повеќе од два пати, и никој кој ја извршувал функцијата претседател, или дејствувал како претседател повеќе од две години од мандатот на некој друг избран претседател, не смее да биде избран за претседател повеќе од еднаш“.
Промена на Уставот би барала одобрување од две третини од Сенатот и Претставничкиот дом, како и од три четвртини од сојузните држави.
Републиканската партија на Трамп ги контролира двата дома на Конгресот, но нема доволно гласови за ваква промена. Дополнително, Демократската партија контролира 18 од 50 државни законодавни тела.
Како Трамп би можел да стане претседател по трет пат?
Поддржувачите на Трамп тврдат дека постои „дупка“ во Уставот која досега не била тестирана на суд.
Тие аргументираат дека 22-от амандман само експлицитно забранува некој да биде избран за повеќе од два претседателски мандати – но не кажува ништо за наследување на функцијата.
Според оваа теорија, Трамп би можел да биде кандидат за потпретседател на друг републикански кандидат – можеби неговиот актуелен потпретседател, Џеј Ди Венс – на изборите во 2028 година.
Ако победат, новиот претседател би можел веднаш да поднесе оставка – со што Трамп би ја презел функцијата преку уставниот процес на наследување.
Стив Бенон, поранешен советник на Трамп и популарен подкастер, изјави дека верува дека Трамп „повторно ќе се кандидира и ќе победи“, додавајќи дека „има неколку можности“ за како тоа да се изведе.
Енди Оглс, републикански конгресмен од Тенеси, во јануари предложи уставен амандман што би дозволил претседател да служи до три мандати – но само ако тие не бидат последователни.
Ова би значело дека само Трамп, од сите поранешни живи претседатели, би бил квалификуван – бидејќи тој победи во 2016, загуби во 2020, а повторно победи во 2024 година.
Сепак, високите барања за уставни амандмани го прават овој предлог практично невозможен – иако поттикна дебата.
Кој се спротивставува на трет мандат за Трамп?
Демократите имаат сериозни приговори.
„Ова е уште една ескалација во неговиот очигледен обид да ја преземе власта и да ја демонтира нашата демократија,“ изјави Даниел Голдман, демократски конгресмен од Њујорк кој беше главен правен советник за првиот импичмент на Трамп.
„Ако републиканците во Конгресот веруваат во Уставот, ќе се изјаснат против амбициите на Трамп за трет мандат“, вели Голдман.
Некои членови на Републиканската партија исто така сметаат дека ова е лоша идеја.
Републиканскиот сенатор Марквејн Мулин од Оклахома во февруари изјави дека нема да поддржи обид за менување на Уставот за да му се овозможи на Трамп трет мандат.
„Јас нема да го менувам Уставот, освен ако американскиот народ не одлучи така,“ изјави тој за Ен-Би-Си.
Што велат правните експерти?
Дерек Мулер, професор по изборно право на Универзитетот Нотр Дам, вели дека 12-от амандман од Уставот на САД предвидува:
„Никој кој што е уставно некомпатибилен за функцијата претседател не може да биде избран за потпретседател”.
Според неговото толкување, ако некој веќе служел два мандати како претседател, тој не може да биде потпретседателски кандидат – што значи дека оваа стратегија не би успеала.
„Не мислам дека постои некој ‘магичен трик’ за заобиколување на ограничувањето за два мандати“, вели тој.
Џереми Пол, професор по уставно право на Универзитетот Нортвестерн во Бостон, изјави за CBS News дека „нема веродостојни правни аргументи“ кои би му дозволиле на Трамп трет мандат.
Дали некој претседател некогаш служел повеќе од два мандати?
Френклин Делано Рузвелт е единствениот американски претседател кој бил избран повеќе од два пати.
Тој беше избран четири пати, но почина три месеци по почетокот на неговиот четврти мандат, во април 1945 година.
Големата депресија и Втората светска војна го обележаа неговото време на власт – и често се наведуваат како причини зошто неговиот мандат беше продолжен.
Во тоа време, ограничувањето од два мандати не беше законска обврска – туку традиција што потекнуваше од Џорџ Вашингтон, кој одби да се кандидира за трет мандат во 1796 година.
Долгото владеење на Рузвелт доведе до тоа оваа традиција да биде официјално запишана во Уставот со 22-от амандман во 1951 година.
